Trzustka jest narządem zlokalizowanym w przodobrzuszu, pełni funkcję zarówno zewnątrz jak i wewnątrzwydzielniczą. Czynność wewnątrzwydzielnicza to przede wszystkim produkcja takich enzymów jak insulina oraz glukagon, natomiast zewnątrzwydzielnicza produkcja to enzymy trawienne (lipaza, amylaza, trypsyna, chymotrypsyna) oraz wodorowęglany.

Mechanizmem zabezpieczającym przed samostrawieniem jest wytwarzanie enzymów w postaci tzw. zymogenów oraz zwieracz przewodu trzustkowego, który chroni przed refluksem z dwunastnicy.

Zapalenie trzustki dzielimy na ostre oraz przewlekłe, choć w pewnym momencie granica może być zatarta i mówimy po prostu o zaostrzeniu w przebiegu przewlekłego zapalenia.

Ostre zapalenie może być łagodne, samoograniczające się aż do krwotocznego, zagrażającego życiu z powikłaniami wielonarządowymi, wstrząsem i DIC.

Głównymi objawami jest ostry ból przodobrzusza, biegunka – również krwotoczna, wymioty oraz niechęć do jedzenia, apatia, odwodnienie, czasem może być gorączka. Zwierzę może szukać odosobnionego miejsca, przyjmować postawę bólową – wygięty grzbiet, lub tzw. postawa „modlącego się psa”.

Objawami przy przewlekłym zapaleniu mogą być nawracające biegunki, okresowe wymioty, dyskomfort, zgazowanie po jedzeniu. Czasami psy wykazują nadmierną ruchliwość po posiłkach – np. chodzą bez celu po mieszkaniu, zatrzymują się w bezruchu, nie chcą się położyć lub wyciągają tylne łapki jakby chciały się rozciągnąć.

Powikłaniami zarówno ostrego jak i przewlekłego zapalenia trzustki może być cukrzyca insulinozależna oraz zwłóknienie narządu i niewydolność zewnątrzwydzielnicza. Długotrwały stan zapalny może prowadzić do zaniku miąższu i niewydolności endo i egzogennej – pogłębiające się zaburzenia trawienia i wchłaniania – niedobory żywieniowe.

Upośledzenie trawienia pokarmu prowadzi do przesuwania niestrawionej treści pokarmowej w dalszy odcinek przewodu pokarmowego, m.in. okrężnicy, gdzie tłuszcze mogą działać prozapalnie, nastomiast białka oraz węglowodany są pokarmem dla bakterii – w tym tych, które w przeroście są niepożądane dla zdrowia. I tak oto, z jednego problemu powstaje kolejny… Między innymi dlatego w zapaleniu trzustki w niektórych przypadkach powinno się podawać enzymy trzustkowe (tak jak przy zewnątrzwydzielniczej niewydolności), by jednak wspomóc trawienie w świetle jelita i odciążyć na jakiś czas trzustkę oraz uniknąć dysbiozy w jelicie grubym.

Rasy predysponowane to terriery i ich mieszańce, psy otyłe, z hiperlipidemią, karmione nadmiarem tłuszczu i węglowodanów, ostre zapalenie trzustki może być skutkiem urazu bądź niedotlenienia (np. w przebiegu Babeszjozy), czasami leków (amfoterycyna, chemioterapia, długotrwała sterydoterapia wysokimi dawkami) oraz toksyn i ksenobiotyków (znana jest reakcja m.in. na aflatoksyny, pestycydy).

Aktywacja trypsynogenu w narządzie prowadzi do uwolnienia dużej ilości wolnych rodników oraz zwiększenia przepuszczalności naczyń i „samostrawienia” narządu. Oczywiście prowadzi to do uwolnienia całej kaskady interleukin prozapalnych m.in. czynnik martwicy nowotworów (TNF- alfa) oraz interleukina 6, a taka reakcja może prowadzić do ogólnego wstrząsu hipowolemicznego i rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego.

Najważniejsze więc w ostrym zapaleniu trzustki jest przeciwdziałanie hipowolemii i wyrównanie zaburzeń elektrolitowych oraz leki przeciwbólowe i przeciwwymiotne (wymioty mogą nasilać refluks dwunastniczy – zwiększone ciśnienie, cofanie dodatkowo treści pokarmowej do przewodu trzustkowego).

Diagnoza:

– diagnozę stawiamy na podstawie wywiadu, objawów oraz badań dodatkowych krwi i USG jamy brzusznej

– w badaniu krwi możemy mieć leukocytozę (najczęściej neutrofilia), odwodnienie, podniesiona lipaza DGGR oraz amylaza (choć nie są to specyficzne enzymy świadczące o zapaleniu trzustki – mogą być podniesione również przy SIBO i zapaleniu jelita cienkiego), najbardziej miarodajnym enzymem jest cPLI, czyli specyficzna lipaza trzustkowa

– w przypadku nawracającego zapalenia lub zmian narządu czy też jelit w obrazie USG pomocne może okazać się badanie TK i endoskopia

– poziom witamin D3 (25-(OH) D) – u zwierząt z nawracającym zapaleniem odnotowano niedobory

Badanie specyficznej lipazy trzustkowej

-cPL

-test ELISA

-brak wpływu hemolizy

-Czułość i swoistość około 80%

-Do 200 ug /l norma

-200 400 ug /l szara strefa

-> 400 ug /l zapalenie trzustki

-metoda DGGR

-test enzymatyczny

-hemoliza zaniża wyniki

-czułość 56%

-swoistość 63%

Leczenie:

– w stanach ostrych – tylko szpitalne

– w stanach przewlekłych najważniejsza jest dieta o niskiej podaży tłuszczu (10-15% w suchej masie) oraz włókna pokarmowego. Uzupełnieniem tłuszczu po ustabilizowaniu pacjenta mogą być tłuszcze MCT, jako, że nie wyzwalają zwiększonego wydzielania enzymów trzustkowych

– zwiększona biodostępność diety – najlepiej mokra, lub blendowana na papkę, unikamy zbóż i strączków

– duża podaż antyoksydantów – NAC, tauryna, wit E, sylimaryna, kurkumina

– uzupełnienie witamin i minerałów (wit E, wit b12, d3, cynk, selen, magnez

– w przypadku leukocytozy oraz by nie doszło do zwłóknienia narządu w leczeniu można użyć glikokortykoidów- w zależności od nasilenia zapalenia i stanu pacjenta

– leki wspomagające perfuzję krwi przez narząd oraz przeciwzakrzepowe

Bibliografia:
Chronic pancreatitis: Maldigestion, intestinal ecology and
intestinal inflammation, Raffaele Pezzilli, World J Gastroenterol 2009 April 14; 15(14): 1673-1676
Lechowski R, Livisto
Lechowski R, Steiner Jorg M., Choroby przewodu pokarmowego psów i kotów, 
Lechowski R, Gastroenterologia psów i kotów BSAVA