Głównymi objawami zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki jest tzw. tłuszczowy stolec, objętościowo duża ilość kału, biegunka, wzdęcia, chudnięcie pomimo wilczego apetytu, koprofagia, spaczony apetyt, okresowe kruczenie w jelitach. Okrywa włosowa może być pomierzwiona, pozbawiona połysku oraz z łupieżem – skutek braku przyswajania tłuszczu. Trzustka ma dużą rezerwę, dopiero 90% uszkodzenia narządu daje objawy kliniczne w postaci zespołu złego trawienia. Zazwyczaj przyczyną jest zanik komórek groniastych trzustki (np. na skutek procesów autoimmunologicznych), przewlekłe zapalenie powodujące zwłóknienie lub nowotwór naciekający organ. U ludzi w badaniu na modelu ekperymentalnym do niewydolności trzustki doprowadzał również przerost bakteryjny w jelicie cienkim (SIBO).

Podstawą do wystąpienia schorzenia może być również inwazja pasożytnicza, infekcje wirusowe i bakteryjne.

Chorują osobniki młode i w średnim wieku, rasami predysponowanymi są owczarki niemieckie, collie oraz chow chow i cavalier king charles spaniel, whest highland white terrier. Według obserwacji angielskich naukowców mediana wieku psów, u których stwierdza się tę chorobę, wynosi 3,5 roku (od 3 do 204 miesięcy). Samice chorują częściej niż samce (suki stanowią około 56,5% pacjentów).

W stanie fizjologicznym trzustka może produkować nawet około 1litra dziennie soku trzustkowego w którego skład wchodzi woda, dwuwęglany (wodorowęglany) oraz enzymy. Należy pamiętać, że głównym składnikiem enzymów jest białko, stąd niedobory białka w diecie mogą zaburzać wytwarzanie enzymów w organizmie. Sok trzustkowy zdolny jest trawić białka, węglowodany oraz tłuszcze. Najbardziej stabilnymi enzymami trzustkowymi jest lipaza oraz amylaza, trypsyna i chymotrypsyna są aktywowane w dwunastnicy i tylko 20% dochodzi jeszcze w postaci aktywnej do końcowego odcinka jelita cienkiego z pokarmem (60% jelito czcze, 20% jelito kręte). Lipaza natomiast może być inaktywowana przez zbyt niskie pH (kwaśne) w świetle jelita, stąd najczęściej stwierdzaną patologią przy zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki jest również obniżona produkcja dwuwęglanów w soku trzustkowym, która prowadzi do zmniejszenia pH i dezaktywacji/niemożności aktywacji enzymów i sprzęgania tłuszczu z kwasami żółciowymi. Ważnym czynnikiem w trawieniu jest również rozdrobnienie pokarmu, czas pasażu i motoryka potrzebna do zmieszania treści pokarmowej z enzymami trzustkowymi.

Przewlekłe zapalenie trzustki może skutkować zewnątrzwydzielniczą niewydolnością trzustki i gorszą biodostępnością witamin, których przyswajanie warunkowane jest z podażą tłuszczu, czyli witaminy A, D, E, K oraz rozpuszczalnych w wodzie a przyswajanych w przednim odcinku jelita cienkiego – wit B9, B12 czy minerałów – żelazo, wapń, cynk, selen, magnez. Niedożywienie, niedobory białek, witamin i minerałów mogą prowadzić do dalszego uszkodzenia narządu i dysfunkcji przewodu pokarmowego.

U ludzi w postępowaniu klinicznym zazwyczaj suplementuje się enzymy trzustkowe w postaci kapsułek (amylaza, lipaza etc) oraz kompleksy kwasów żółciowych. U psów i kotów jeśli nie mamy alergii/nietolerancji na wieprzowinę jest możliwość dodawania trzustek wieprzowych bądź wołowych do posiłków. Ważnym czynnikiem jest również ograniczenie zapalenia w dwunastnicy oraz jelicie cienkim poprzez antybiotyko- oraz probiotykoterapię, ponieważ nieodpowiednie pH w jelitach będzie zaburzać cały mechanizm aktywacji enzymów oraz wchłaniania.

I tu ciekawostka, IPP podwyższając pH w dwunastnicy będzie pomagać w aktywacji enzymów 🙂

Diagnoza:

– na podstawie wywiadu, objawów oraz badania krwi (TLI, amylaza, lipaza, b12, b9),

– bad. kału na strawność oraz obecność elastazy

– badania dodatkowe – USG – cechy zwłóknienia narządu

Badanie surowicy

-Amylaza, lipaza

-Kwas foliowy -ocena dysbakteriozy (podwyższony)

-Witamina B12 bardzo ważne badanie-> 80% psów z ZNT niedobór

Badanie TLI – jednorazowe badanie niediagnostyczne

-5,7 45,2 ug /l norma

-< 2,5 ug /l wynik dodatni

-2,5 5,7 ug /l szara strefa

Leczenie:

– suplementacja enzymów/ suszonej trzustki

– dieta wysokostrawna, zaleca się tylko początkowo ograniczenie tłuszczu a następnie stopniowe zwiększanie z dostosowaniem dawki enzymów trzustkowych

– uzupełnienie niedoboru wit. B12 (u kotów tylko parenteralnie), 20ug/kg mc

– wit E 300-400mg na średniego psa przez miesiąc

– antyoksydanty, zioła wspomagające trawienie

– wykluczenie alergenów

– probiotykoterapia

Bibliografia

Chronic pancreatitis: Maldigestion, intestinal ecology and intestinal inflammation, Raffaele Pezzilli, World J Gastroenterol 2009 April 14; 15(14): 1673-1676
Lechowski R., Livisto 
Mirowski A., Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki u psów – zagadnienia żywieniowe, Magazyn weterynaryjny 2018/4